Hiện nay, nhu cầu nhà ở xã hội ngày càng tăng cao trong khi nguồn cung hạn chế, khiến nhiều người rơi vào bẫy lừa đảo và trục lợi.
Trong bối cảnh thị trường bất động sản hiện nay, một căn hộ hai phòng ngủ có giá dưới 1,5 tỷ đồng được xem là mức giá hấp dẫn, khiến nhu cầu mua nhà ở xã hội ngày càng gia tăng. Trên thực tế, khi số lượng hồ sơ đăng ký vượt quá số căn hộ được bán ra, chủ đầu tư sẽ không tiến hành bốc thăm. Điều này khiến nhiều người tìm đến các công ty môi giới với hy vọng có suất mua, từ đó hình thành một thị trường môi giới nhà ở xã hội.
Nhiều người dân bị lừa khi tin vào lời chào mời từ Công ty Tân Nhật Phát, ngoài giá gốc căn hộ sẽ phải mất thêm từ vài trăm triệu đồng đến hơn một tỷ đồng để có được suất mua nhà ở xã hội mà không cần phải bốc thăm.
Nhiều nạn nhân bị lừa đảo sau khi được các môi giới chào mời những suất mua nhà tại các dự án đang được quan tâm như EcoHomes 3 (quận Bắc Từ Liêm), NSH Trung Văn (quận Nam Từ Liêm) và dự án Hạ Đình (huyện Thanh Trì, Hà Nội) mới được khởi công gần đây. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc siết chặt quản lý, công khai danh sách người mua và minh bạch quy trình xét duyệt để đảm bảo quyền lợi cho những người thực sự có nhu cầu.
“Hoạt động môi giới hoặc trung gian trong giao dịch nhà ở xã hội là hành vi vi phạm pháp luật. Những hành vi vi phạm này chủ yếu dừng lại ở mức xử lý hành chính, với mức phạt từ 40 đến 60 triệu đồng, rõ ràng là còn thấp. Trong nhiều trường hợp có dấu hiệu lừa đảo, các hành vi vi phạm nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, trên thực tế, mặc dù tình trạng lừa đảo trong lĩnh vực này khá phổ biến, nhưng số trường hợp bị xử lý nghiêm khắc theo hình sự vẫn còn rất ít. Điều này chưa đủ sức răn đe các cá nhân và tổ chức vi phạm”, Giáo sư, tiến sĩ Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định.
Giáo sư, tiến sĩ Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết những quy định của pháp luật về nhà ở xã hội.
Thủ tướng Chính phủ giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội từ nay đến năm 2025 và các năm tiếp theo đến 2030 để các địa phương bổ sung vào kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội. Theo quy định, trong giai đoạn 2020 – 2025, chỉ tiêu cụ thể cho các thành phố trực thuộc Trung ương bao gồm: Hà Nội cần hoàn thành gần 45.000 căn, TP. Hồ Chí Minh cần hoàn thành 67.000 căn, Hải Phòng cần hoàn thành hơn 28.000 căn, Đà Nẵng cần hoàn thành gần 9.400 căn, TP.Cần Thơ cần hoàn thành gần 9.100 căn và TP.Huế là 7.500 căn.
Đáng chú ý, trong danh sách 63 tỉnh, thành phố, tỉnh Bắc Giang được giao chỉ tiêu cao nhất với gần 70.000 căn trong giai đoạn 2025 – 2030. Tuy nhiên, từ năm 2020 đến 2024, có 26 tỉnh, thành không hoàn thành căn hộ nhà ở xã hội nào, bao gồm cả những tỉnh có nhiều khu công nghiệp như Thái Nguyên. Vì vậy, Thủ tướng giao chỉ tiêu cho tỉnh Thái Nguyên hoàn thành 24.000 căn hộ trong giai đoạn tới.
javascript:void(0)
Chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội giai đoạn 2025-2030
Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, hiện nay, chỉ tiêu xây dựng nhà ở xã hội đã trở thành nhiệm vụ cụ thể do Chính phủ giao cho các địa phương, thay vì để tự quyết như trước đây. Điều này hứa hẹn nguồn cung nhà ở xã hội sẽ tăng đáng kể trong tương lai, mang lại hy vọng cho người dân có thể mua nhà một cách minh bạch và dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nguồn cung này không thể đáp ứng ngay lập tức mà phải mất 2 – 3 năm để thực hiện. Trong khi đó, nhu cầu nhà ở xã hội hiện nay rất cao, cộng thêm giá nhà thương mại vượt tầm với của nhiều người, khiến việc chờ đợi trở nên cấp bách. Thêm vào đó, tâm lý lo ngại không mua được nếu không “lách luật” hoặc không nhờ môi giới vẫn còn phổ biến, tạo cơ hội cho các đối tượng lừa đảo tiếp tục hoạt động. Đáng lo ngại là phần lớn người mua nhà có thu nhập thấp thường thiếu thông tin, dễ bị lừa, tạo cơ hội cho các đối tượng lừa đảo lôi kéo và lợi dụng để trục lợi. Vì vậy, dù lượng nhà ở xã hội tăng lên trong tương lai, hiện tượng này khó giảm ngay.
“Người dân cần tiếp tục cảnh giác trong thời gian chờ đợi nguồn cung nhà ở xã hội được cải thiện”, ông Cường cảnh báo.
GS.TS Hoàng Văn Cường cho rằng, việc công khai danh sách những người được mua nhà ở xã hội là điều nên làm để đảm bảo minh bạch, công bằng và đúng đối tượng. Những người thực sự khó khăn và xứng đáng sẽ được tiếp cận nhà ở xã hội theo đúng chủ trương của Đảng và Nhà nước.
Việc công khai danh sách còn cho phép người dân tham gia giám sát, giúp ngăn chặn tình trạng trục lợi và tiêu cực từ cả phía quản lý lẫn người mua. Các cơ quan quản lý sẽ phải chịu trách nhiệm, làm việc minh bạch và có giải trình rõ ràng, tránh tùy tiện trong xét duyệt. Nhờ đó, chính sách nhà ở xã hội sẽ được thực hiện hiệu quả, niềm tin xã hội vào hệ thống quản lý và chính sách sẽ được củng cố, đồng thời giảm thiểu tối đa các vấn đề tiêu cực trong quá trình thực hiện.
Tuy nhiên, ở góc độ khác, việc công khai danh sách người mua nhà ở xã hội cũng tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân. Nếu việc công khai không được thực hiện cẩn trọng, các thông tin thuộc về bí mật đời tư có thể bị tiết lộ, dẫn đến nguy cơ bị lợi dụng hoặc trục lợi. Kẻ xấu có thể dùng thông tin này để đe dọa, hoặc đơn giản là một số người không muốn đời tư của mình bị công khai trước xã hội. Ngoài ra, nếu danh sách đăng ký mua nhà bị công bố nhưng chưa chắc chắn được xét duyệt, các thông tin nhạy cảm như thu nhập, hoàn cảnh gia đình, hoặc thông tin về con cái có thể bị công khai không cần thiết, gây tâm lý bất an cho những người liên quan. Điều này đặc biệt nhạy cảm với con em của các gia đình trong danh sách, vì có thể ảnh hưởng đến cuộc sống và tâm lý của họ. Do đó, việc công khai cần được cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo phù hợp và chỉ ở mức độ cần thiết để vừa minh bạch vừa bảo vệ quyền riêng tư của người dân.
Người dân cần tiếp tục cảnh giác trong thời gian chờ đợi nguồn cung nhà ở xã hội được cải thiện.
“Để cân bằng giữa minh bạch và bảo vệ thông tin cá nhân trong việc xét duyệt mua nhà ở xã hội, cần có những giải pháp sau: Thứ nhất, chỉ công khai danh sách những người đã được duyệt mua, tránh công khai thông tin của người đăng ký chưa được xét duyệt để hạn chế rủi ro về lộ lọt thông tin nhạy cảm. Thứ hai, nên sử dụng chuyển đổi số và định danh cá nhân để xử lý thông tin tự động, giảm bớt sự can thiệp cảm tính của con người, đảm bảo quá trình xét duyệt minh bạch và chính xác. Thứ ba, nên tích hợp dữ liệu số để đánh giá và chấm điểm khách quan, đảm bảo công bằng trong việc lựa chọn người được mua. Cuối cùng, cần đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra và giám sát quá trình xét duyệt để ngăn chặn tiêu cực, đảm bảo thực hiện đúng quy định”, ông Cường đề xuất.
Nhà ở xã hội là một chính sách mang tính nhân văn và quan trọng, nhằm hỗ trợ các đối tượng thu nhập thấp tiếp cận nhà ở với mức giá ưu đãi. Vì vậy, việc đảm bảo tính minh bạch và ngăn chặn các hành vi trục lợi là điều cần thiết, để chính sách này phát huy hiệu quả và đạt được mục tiêu hỗ trợ đúng đối tượng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và công bằng xã hội.
